Η δύναμη της εικόνας
Η οπτική σκέψη ή καλύτερα η σκέψη με εικόνες, είναι πραγματικά ένας νέος τρόπος για να εξετάσει κανείς και να συζητήσει επιχειρηματικά ζητήματα. Ενισχύει, ακονίζει και εφαρμόζει την εγγενή ικανότητά μας να χρησιμοποιούμε τα μάτια μας και τη φαντασία για να παράγουμε, να αναπτύξουμε και να μοιραστούμε ιδέες με τους άλλους.
Οπτική σκέψη είναι η ικανότητα να σχεδιάζετε εικόνες που απεικονίζουν επιχειρηματικές καταστάσεις, προβλήματα και λύσεις. Όλοι μας μπορούμε κατά βάθος να σκεφτούμε με εικόνες. Αυτό εξηγεί πολλές φορές πώς ένα απλό σχεδιάγραμμα στο πίσω μέρος ενός χαρτιού, για παράδειγμα: μιας πρόσκλησης, ενός πακέτου τσιγάρων, μιας χαρτοπετσέτας, μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικό στο να απεικονίσουμε λύσεις σε επιχειρηματικά προβλήματα από οποιοδήποτε φύλλο Excel ή παρουσίαση Powerpoint.
Η οπτική σκέψη φέρνει αποτελέσματα γιατί:
- Σχεδιάζοντας κάτι στο χαρτί, μπορείς να πάρεις μια ασαφή ιδέα και να την αποσαφηνίσεις στον καθένα που συμμετέχει στην συζήτηση
- Διατηρώντας την απλότητα, χρησιμοποιώντας μόνο χαρτί και μολύβι, μπορείς να καλέσεις τον καθένα στη δραστηριότητα, πράγμα που σημαίνει ότι οι ιδέες καθενός μπορούν να τύχουν απεικόνισης και επεξεργασίας
- Σχεδιάζοντας εικόνες μπορείτε γρήγορα και συνεκτικά να βοηθήσετε τους άλλους να δουν για τι πράγμα μιλάτε. Οι εικόνες ρίχνουν φως όπου οι λέξεις συχνά μπορεί να δημιουργήσουν σύγχυση.
- Με τη χρήση εικόνων, για να καθοδηγήσετε τις σκέψεις σας, δεν χρειάζεται να βασίζεστε σε σημειώσεις ή σε γραπτό κείμενο. Μπορείτε να εστιαστείτε στη συζήτηση με τους άλλους και να ανταλλάξετε ιδέες, αντί να ακολουθήσετε το μονόδρομο μιας τυπικής παρουσίασης.
Γενικά, θα λέγαμε ότι η οπτική σκέψη είναι ένας αποτελεσματικότερος τρόπος εξέτασης επιχειρηματικών ζητημάτων και ένας νέος τρόπος για να βρίσκετε ενδιαφέρουσες ή καινοτόμες λύσεις.
Η πραγματική δύναμη της μεθόδου έγκειται στο γεγονός ότι δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσετε υπολογιστή για να δημιουργήσετε τα σχεδιαγράμματά σας. Αντί αυτού τα κάνετε με τα χέρια σας, χρησιμοποιώντας ότι υλικά είναι κοντά σας – ακόμα και χρησιμοποιημένο χαρτί, το πίσω μέρος διαφημιστικών, χρησιμοποιημένες συσκευασίες, η το πίσω μέρος χαρτοπετσέτας σε ένα εστιατόριο, εάν αυτό είναι όλο και όλο που έχετε.
Σημειώστε ότι οι εικόνες που κάνετε για να απεικονίσετε προβλήματα και λύσεις δεν είναι έργα τέχνης. Δεν είναι σχεδιαγράμματα της Μόνα Λίζα ή κάτι
παραπλήσιο. Αντίθετα, η οπτική σκέψη χρησιμοποιεί σκίτσα με το χέρι που αποτελούνται από απλά σχήματα,
γραμμές, βέλη και εικονοσύμβολα ανθρώπων.
Οι εικόνες που σχεδιάζονται με το χέρι είναι καλύτερες από αυτές που γίνονται με τον υπολογιστή γιατί:
- Οι άνθρωποι αρέσκονται να βλέπουν αυτό που ζωγραφίζουν άλλοι – αντιδρούν καλύτερα σε άτεχνες εικόνες σχεδιασμένες με το χέρι, βήμα-βήμα, από ότι σε επεξεργασμένα γραφικά που είναι προφανές ότι έγιναν με υπολογιστή.
- Τα σκίτσα με το χέρι γίνονται γρήγορα και επομένως είναι εύκολο να ξεκινήσετε και να προσαρμοστείτε ή να αλλάξετε εάν παραστεί ανάγκη. Αυτό ενθαρρύνει σε ένα βαθμό, τη δοκιμή και το λάθος, πράγμα που είναι υγιές και διεγερτικό στη σκέψη.
- Το λογισμικό συχνά δίνει τόσες πολλές επιλογές – τα πακέτα σχεδιασμού γενικά προσφέρουν πολυάριθμους τρόπους για να σχεδιάσετε κάτι, που μερικές φορές μπορεί να αιχμαλωτίσετε την σκέψη σας στην επιλογή και να χάσετε την επαφή με την αρχική ιδέα.
- Εδώ έχουμε ένα τρανταχτό παράδειγμα όπου «το λιγότερο είναι περισσότερο». Τα απλά σχέδια υπερισχύουν των πολύπλοκων σχεδίων σε μεταδοτικότητα όταν προσπαθείτε να περάσετε ένα μήνυμα στους άλλους.
Τα πλεονεκτήματα αυτής της προσέγγισης στο επιχειρηματικό περιβάλλον είναι:
- Καθώς σχεδιάζουμε απλά σχέδια, μπορεί να αποσαφηνίζουμε αυτό που υπάρχει μέσα στο δικό μας μυαλό αρχικά μόνο σαν θολή ιδέα. Η σχεδίαση εικόνων κάνει τις ιδέες μας πιο συγκεκριμένες από το να προσπαθούσαμε απλά να τις περιγράψουμε με λέξεις.
- Η σχεδίαση σκίτσων με το χέρι στο πίσω μέρος χρησιμοποιημένου χαρτιού που τυχαίνει να βρίσκεται γύρω σας δεν βασίζεται σε ικανότητες χρήσης τεχνολογικών εργαλείων. Είστε απλά εσείς, οι σκέψεις σας και το μολύβι.
- Καθώς αναπτύσσετε απλά σκίτσα στο περιβάλλον συναντήσεων ομάδων, λίγο ή πολύ προσκαλείτε τους άλλους για υποδείξεις, σχόλια και παρατηρήσεις. Η τέχνη του να σκιτσάρετε ότι συζητάτε, ενθαρρύνει τους άλλους να συμμετέχουν και δημιουργεί εμπνευσμένες συζητήσεις, πράγμα που είναι πολύ αποτελεσματικό.
- Τελικά, και ίσως το πιο σημαντικό, εάν στηρίζετε την παρουσίασή σας σε σκίτσα, θα ανακαλύψετε ότι μπορείτε να συζητάτε θέματα συστηματικά χωρίς να χρειάζεται να στηριχτείτε σε σημειώσεις, σε διαφάνειες με bullets ή σε κείμενα. Τα σκίτσα είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να δομήσετε επιχειρηματικές παρουσιάσεις.
Τα τέσσερα βασικά βήματα της διαδικασίας της οπτικής σκέψης
Ο σκελετός της οπτικής σκέψης αποτελείται από μια απλή σειρά τεσσάρων βημάτων. Η ομορφιά αυτών των βημάτων είναι ότι ήδη γνωρίζουμε πώς να τα κάνουμε. Στην πραγματικότητα είμαστε τόσο καλοί στο να τα κάνουμε που τα κάνουμε ασυνείδητα χωρίς να τα σκεφτόμαστε. Αλλά εστιάζοντας την προσοχή μας σε αυτά τα βήματα και ξεχωρίζοντας τις διαφορές μεταξύ τους μπορούμε στιγμιαία να βελτιώσουμε την κατανόησή μας στον τρόπο που η οπτική σκέψη λειτουργεί. Αυτό είναι όλο! Καλωσορίστε ένα πραγματικά νέο τρόπο σκέψης.
Τα τέσσερα βασικά βήματα της διαδικασίας της οπτικής σκέψης είναι:
- Βλέπω: Συλλογή πληροφοριών, εστίαση σε ότι είναι σημαντικό και φιλτράρισμα καθετί άλλου. Το βήμα αυτό είναι μια ημι-παθητική διαδικασία όπου λαμβάνετε «αίσθηση» του τι συμβαίνει στο περιβάλλον σας.
- Κατανοώ: Σε αυτό το βήμα γίνεται η δραστηριότητα της κατηγοριοποίησης και της ερμηνείας των εισερχομένων αισθητηριακών δεδομένων.
Αναγνωρίζετε και ερμηνεύετε επαναλαμβανόμενα μοτίβα, επιλέγετε αυτά που είναι εφαρμόσιμα, ομαδοποιείτε και κατηγοριοποιείτε τις λεπτομέρειες. - Φαντάζομαι: Επεξεργάζεστε τις οπτικές σκέψεις που πήρατε από το προηγούμενο βήμα. Χρησιμοποιήστε το μυαλό σας για να δείτε τι λείπει και τι θα έπρεπε να υπάρχει. Το βήμα «Φαντάζομαι» είναι η «τέχνη του εφικτού». Είναι επινόηση μελλοντικών δυνατοτήτων και οραματισμός δημιουργικών αποτελεσμάτων.
- Προβάλλω: Και τέλος στο βήμα αυτό αξιοποιείτε το δημιουργικό παραγωγικό δυναμικό σας, και παρουσιάζετε τις ιδέες σας με τρόπο που έχει νόημα και είναι εύπεπτος στο συγκεκριμένο κοινό. Κάνετε τους άλλους να συλλάβουν τι σκέφτεστε με σαφήνεια.
Εντάξει, αυτό φαίνεται απλό, θα μου πείτε ότι όλοι το κάνουμε! Ναι, αλλά η συνολική διαδικασία της οπτικής σκέψης πώς μπορεί να γίνει αποδοτική; Πώς να δείτε, να κατανοήσετε, να φανταστείτε και να προβάλετε αποτελεσματικά;
Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι καταστάσεων και επιχειρηματικών ζητημάτων, και διαφορετικές οπτικές γωνίες από τις οποίες μπορούμε να τα εξετάσουμε. Πού να αρχίσουμε; Για ποιους «τύπους» ζητημάτων είναι η οπτική σκέψη κατάλληλη; Είναι η εργασία της επίλυσης ενός ζητήματος μια «διαδικασία» παρόμοια με εκείνη ενός ζητήματος που αφορά “ανθρώπους”; Είναι το πρόβλημα του “πώς κερδίζω μερίδιο αγοράς” παρόμοιο με το πρόβλημα του «λανσαρίσματος ενός νέου προϊόντος”;
Τα 6 βασικά είδη προσεγγίσεων
Για να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα της βελτίωσης της οπτικής σκέψης, ίσως είναι καλύτερα να σκεφτούμε τον τρόπο που προσεγγίζουμε μια κατάσταση και να την αναλύσουμε ανάλογα με το στοιχείο στο οποίο επικεντρώνουμε την προσοχή μας.
Μήπως υπάρχουν κάποια βασικά στοιχεία προσέγγισης και με βάση αυτά να οργανώσουμε τη διαδικασία της οπτικής σκέψης; Απάντηση θετική στο ερώτημα δίνει η επιστήμη της νευροεπιστήμης. Το θεμελιώδες υπόβαθρο για αυτά τα βασικά στοιχεία σχετίζεται με τον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλός μας . Ο τρόπος που τα ανθρώπινα όντα προσανατολίζονται στο χώρο και το χρόνο και με τον οποίο μπορούν να κατανοήσουν τον κόσμο τους.
Τα βασικά αυτά στοιχεία κατανόησης των καταστάσεων κατατάσσονται ουσιαστικά σε έξι βασικά είδη προσεγγίσεων. Κάθε προσέγγιση μας οδηγεί να βλέπουμε διαφορετικά προβλήματα και λύσεις σε μια επιχειρηματική κατάσταση. Τα έξι είδη είναι προσεγγίσεις που αφορούν το :
- Ποιος/τι εμπλέκεται;
- Πόσο κοστίζει ή παράγει;
- Πότε θα συμβούν αυτά τα πράγματα ;
- Πού θα λάβουν χώρα αυτά τα πράγματα ;
- Πώς θα επιτευχθούν αυτά τα πράγματα ;
- Γιατί συμβαίνουν αυτά τα πράγματα ;
Τα έξι πλαίσια απεικόνισης
Κάθε προσέγγιση μιας κατάστασης μας οδηγεί να προσλαμβάνουμε και να κατανοούμε την κατάσταση δημιουργώντας διαφορετική εικόνα στον εγκέφαλό μας. Κάθε εικόνα χρησιμοποιεί διαφορετικό σύμβολο και προσανατολισμό στο χωροχρονικό σύμπαν. Στη συνέχεια οι αρχικές αυτές εικόνες επεξεργάζονται περαιτέρω με τη διαδικασία της σκέψης, συμπληρώνονται και απλοποιούνται δημιουργικά, γεννούν και εξαλείφουν άλλες και τέλος ζητούν την επιβεβαίωσή τους με την έκφρασή τους.
Για την παρουσίασή τους απαιτείται να χτίσουμε ένα οπτικό λεξιλόγιο συμβόλων, αρκετό ώστε να εκφράσουμε κάθε ιδέα και ένα σύστημα συντεταγμένων πάνω στο οποίο οι εικονο-ιδέες θα αποκτήσουν προσανατολισμό όπως οι νότες τοποθετούνται στο πεντάγραμμο.
Για κάθε ένα από τα έξι είδη προσεγγίσεων που σχετίζονται με μια επιχειρηματική κατάσταση, υπάρχει ένα τέτοιο ιδανικό σύστημα συντεταγμένων που λειτουργεί ως πλαίσιο εργασίας. Τα βασικά πλαίσια που χρησιμοποιώ για να απεικονίσω τις ιδέες μου στην επιφάνεια του χαρτιού ή του πίνακα ανάλογα με την προσέγγιση της κατάστασης είναι:
Ο παρουσιαστής οργανώνει την σκέψη του σε διαδοχικά εξελικτικά βήματα προσεγγίζοντας ένα ζήτημα κάθε φορά από την οπτική γωνία ενός είδους προσέγγισης και χρησιμοποιεί το κατάλληλο πλαίσιο και λεξιλόγιο για να το απεικονίσει.
Καυτά ερωτήματα ζητούν απάντηση…
Στo σχεδιασμό και την διεξαγωγή της παρουσίασης με whiteboard τίθενται μια σειρά από καυτά ερωτήματα, όπως:
- Πώς δομούνται οι σκέψεις λογικά και πώς οργανώνεται η ροή τους, ώστε να αποκτήσουν χαρακτηριστικά οπτικού storytelling;
- Πώς δημιουργώ το οπτικό μου λεξιλόγιο; Μπορεί ο καθένας να ζωγραφίσει;
- Πώς αξιοποιώ τον περιορισμένο χώρο ενός whiteboard στο πλαίσιο μιας παρουσίασης;
- Ποια είναι η σχέση του σώματός μου με το ακροατήριο και το whiteboard;
- Πώς εναρμονίζω το λόγο του με την απεικόνιση της ιδέας που συντελείται με το συντονισμό χεριού, ματιού και τρίτου ματιού;
Θα επανέλθουμε με νεώτερα άρθρα μας σε αυτά τα ερωτήματα. Προς το παρόν σας καλούμε στο εργαστήριο μας Whiteboard Presentation μέρος της Ακαδημίας «Beyond Presentation Skills» όπου θα δώσουμε απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα και θα ασκηθείτε σε πολλά άλλα περισσότερο πρακτικά ζητήματα.
